De jaarlijke lintjesregen daalde vorige week neer over het land; Ook viel er een buitje bij HV Oud Stede Broec. Familie, vrienden en bekenden vulden daags voor Koningsdag 2023 de oude kerk van Grootebroek voor de uitreiking van de versierselen aan vier van onze zeer gewaardeerde krachten. Twee vrijwiligers die regelmatig bijdragen leveren aan onze jaarboeken, één lid van de werkgroep 100 jaar Overhaal en één bestuurslid. Ofwel: Lida Schoenmaker-Groot, Alette Fit, Gerard Sijm en Jan Ettes.

Een presentatie die leerlingen van het Martinuscollege in het kader van het project Match2Work hebben gemaakt voor HV Oud Stede Broec, is eind januari gekozen tot meest succesvolle eindresultaat in de categorie 'vrijwilligerswerk'. Naast het Martinuscollege deden in onze regio ook O.S.G. Westfriesland, Horizon College, D'Ampte uit Hoorn en De Dijk uit Medemblik mee aan dit landelijke project.

Het projectbureau Prodico is Match2Work gestart om leerlingen uit het voortgezet onderwijs actief te laten kennismaken met bedrijven en instellingen. In Stede Broec zijn minder deelnemende bedrijven en instellingen dan in de omgeving van Hoorn. Daarbij komt dat we met HV Oud Stede Broec graag meer jongeren willen betrekken bij de lokale geschiedenis. Het initiatief Match2Work sluit hierbij goed aan. Vandaar dat wij graag ingingen op het verzoek van Prodico om met onze vrijwilligersorganisatie aan te sluiten bij het project.

Drie groepen met uiteenlopende presentaties

Drie groepen gingen aan de slag voor Oud Stede Broec. De opdracht was iets te bedenken om leeftijdgenoten te betrekken bij (aspecten van) lokale geschiedenis. Hoe, dat mochten ze zelf bepalen: een vlog, een powerpoint presentatie, een verslag, een spel, een belevenis of heel iets anders. Alle groepen konden zich inlezen in de geschiedenis van Stede Broec, onder andere via deze website en onze Facebook pagina. Ook zijn alle leerlingen op bezoek geweest in ons historische onderkomen aan de Zesstedenweg 227. Hier hebben ze kennisgemaakt met Gérard van de Nieuwenhuijzen en ondergetekende. Natuurlijk konden ze altijd terugkoppelen naar ons, maar zelfstandig werken en samenwerken in groepjes was de norm bij deze opdracht.

Presentaties en eindresultaat

Twee groepjes kozen voor een Powerpoint presentatie. Beide gaven in vogelvlucht de geschiedenis van de laatste eeuw weer, met beelden van het wapenschild van Grootebroek, molen Ceres, de Zouaven, de Overhaal, de groenteveiling, etc. Het derde en winnende groepje (Lynn, Lotte, Tess en Rebecca) had een andere insteek, namelijk: de keuken van vroeger. Met oud keukengerei (uit ons museale pand), recepten en gerechten van vroeger en - niet te vergeten - snoepjes en lekkernijen om uit te delen, werd dit tastbaar gemaakt.Ter ondersteuning was er een affiche met reclame voor de historie bij Oud Stede Broec. Als activiteit om jongeren te betrekken, stelden zij voor een maaltijd van vroeger te bereiden en een historische 'escape-room' in te richten.

En hoe nu verder?

Na afloop van de presentatie vroegen we de leerlingen hoe ze het vonden om hieraan deel te nemen. Ze vonden het leuk en ze hebben er veel van geleerd. Dit gold zowel voor de onderwerpen en de opdrachten als voor het samenwerken. Ook veel ouders waren deze avond aanwezig en zij hadden tijdens de voorbereiding natuurlijk al kennisgenomen van het project. De meesten van bovengenoemde leerlingen kwamen uit Andijk, Wervershoof en slechts enkelen uit Stede Broec, waardoor de binding met de lokale geschiedenis iets minder is. Maar de polder Het Grootslag hebben alle genoemde dorpen van oudsher gemeenschappelijk.

In het bestuur van HV Oud Stede Broec moeten we dit project nog evalueren, zodoende dat we nog geen uitsluitsel kunnen geven over deelname volgend jaar. Maar een leerzame eerste kennismaking met interessante bijdragen vanuit de leerlingen is het zeker geweest.

Mede namens Gérard van de Nieuwenhuijzen,
Wim Kersten.

Namens het bestuur van Historische Vereniging Oud Stede Broec wens ik al onze leden en bezoekers van onze website en Facebookpagina een gelukkig en gezond 2023 toe.

Gelukkig zijn de coronaperikelen  steeds meer op de achtergrond geraakt en kunnen we onze activiteiten en bijeenkomsten weer op de gebruikelijke manier organiseren. Het verslag daarvan zal in het voorjaar - tijdens onze jaarvergadering - wel worden voorgelezen of deels in ons jaarboek 2022 te lezen zijn.

Voor 2023 staat er héél veel op stapel. Laten we hopen dat dit alles mogelijk en ook succesvol zal zijn:

• In de eerste plaats hopen we dat dit voorjaar de Erfgoednota verschijnt en dat Erfgoedbeleid door de gemeente nu ook daadwerkelijk tot uitvoering komt door het aanwijzen van beschermde gebieden, zoals de omgeving van de Kolk, de landtongen bij het station en diverse oude dorpsstraatjes en dorpsfragmenten.
• Ook de lang gekoesterde wens om de monumentenlijst uit te breiden met kenmerkende woningen en gebouwen zal eindelijk tot uitvoering moeten komen. Dit geldt niet alleen voor gebouwen, maar ook voor allerlei andere kenmerkende fragmenten  zoals monumentaal (beeldbepalend) groen, sloten en polderlandschap, gevelstenen, betekenisvolle grafzerken, kunst- en architectuur en archeologische voorwerpen met een verhaal over onze cultuurgeschiedenis.
• Voor het herbeleven van die kenmerkende historische waarden willen we onze bewoners en dan vooral ook jongeren betrekken door het aanbieden van vaartochten, wandelingen, rondleidingen en educatieve programma's. Zie ook onze schoolprojecten 'Moestuinproject', 'Rondje Cultuur' (varen) en 'Match2Work'. Daarmee hopen we te bereiken dat leven, wonen en recreëren is 'verankerd' in een betekenisvolle omgeving.
• 2023 wordt wat dat betreft ook een gedenkwaardig jaar vanwege de viering eind juli van twee jubilea: de 100 jarige Overhaal en de 600 jarige polder 'Het Grootslag'.
• Ook komend jaar zal ons Jaarboek verschijnen en houden we weer talrijke lezingen, open ochtenden en rondleidingen. Zal er ook nog een expositie plaatsvinden tijdens de (voorheen gebruikelijke) Jaarmarkt op Tweede Pinksterdag? Aan ons zal het niet liggen!

U bent van harte welkom bij al onze activiteiten. Mocht u dit lezen en nog geen lid zijn van onze vereniging: wij kunnen alleen maar blijven bestaan als er weer nieuwe leden bijkomen! (Aanmelden kan hier.)

Wim Kersten,
voorzitter HV Oud Stede Broec.
.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.

De toekomst is het leven in het nu met de inspiratie uit het verleden.
Wim Kersten

Op 21 februari 2023 is het precies een eeuw geleden dat De Overhaal in zijn huidige vorm in gebruik werd genomen. Een paar maanden later, op 1 juli 2023, is het 600 jaar geleden dat polder “het Grootslag” is opgericht. Alle reden voor feest, want zowel De Overhaal als de polder zijn van groot economisch belang geweest voor onze regio. Een werkgroep is inmiddels druk doende met het voorbereiden van festiviteiten.

Hoewel de huidige Overhaal dus bijna 100 jaar oud is, gaat de voorgeschiedenis veel langer terug. Aan de Broekerhaven hebben vanaf de 17e eeuw verschillende vormen van overhalen gestaan. De schuiten met kool en aardappelen werden - aanvankelijk met een door spierkracht aangedreven rad en later met een door stoomkracht getrokken lier, over de overtoom in de haven gehesen zodat ze langszij de grote zeilschepen hun lading konden lossen. De lange wachttijden en de schade aan de schuiten wegens het slecht functioneren van de stoom-overtoom waren aanleiding om te onderzoeken naar een betere en snellere manier van overzetten.

Uiteindelijk werd besloten tot de bouw van een elektrische lift. Het unieke industrieel rijksmonument werd in 1993 op initiatief van wethouder Dirk Ligthart gerestaureerd en weer werkbaar gemaakt. De huidige  overhaal wordt alleen nog recreatief gebruikt. Schuiten worden door vrijwilligers van Oud Stede Broec overgezet van de polder naar het Markermeer en omgekeerd. Ze overbruggen daarbij een peilverschil van 2.20 meter. 

Polder Het Grootslag

Polder Het Grootslag is op 1 juli 1423 opgericht, twee jaar na de Sint-Elisabethsvloed, met verlof van Jan van Beieren, graaf van Holland. Het doel was om het water van he hoger gelegen omringende polders te weren. Dit werd een gemeenschappelijke opgave van de betrokken bannen (Enkhuizen, Bovenkarspel, Grootebroek, Lutjebroek, Hoogkarspel, Oudijk en Westwoud). Tot die tijd was er sprake van een gemeenschappelijke regeling om dit te bekostigen. Die kosten werden over het gehele gebied verdeeld, ofwel 'omgeslagen' ; vandaar de naam Het Grootslag.

Festiviteiten

Oud Stede Broec wil graag aandacht besteden aan beide jubilea. Er is een werkgroep ingesteld die de festiviteiten in de zomer rond de Kolk gaat vormgeven. Dit moet eind juli gebeuren in samenhang met de Waterweken Stede Broec, en met als stralend middelpunt natuurlijk De Overhaal. In het Postkantoor willen we een bijeenkomst organiseren waar de historie van Het Grootslag en de Broekerhaven aan de orde komt. Het recente verleden laten we zien aan de hand van foto´s, waarop oudere inwoners nog veel zullen herkennen. Andere ideeën zijn het bezichtigen van oude schepen, een historische schuitentocht, optredens van een dansgroep in klederdracht, het organiseren van een groentemarkt, nostalgische kinderspelen en muziek vanaf een podium op het water.

De gemeente Stede Broec heeft een subsidie toegezegd en ook het Waterschap wil medewerking verlenen. Verder zoeken we nog meer sponsoren. Hoe meer financiële armslag, hoe meer er mogelijk is.

De werkgroep “Overhaal”